POESIA

Lauaxeta euskal literaturaren poeta handienetakoa da. Bere inspirazio nagusia erromantisismoa da, baina sinbolismo eta banguardismo mugimenduetatik ere hartu zuen eragina. Bere estiloa zaila zen eta oso purista, horretaz gain bere poesia gehiago zailtzen zuen bere esentzia ezkutatzen eta iradokizunak erabiltzen. Bere poesia minoritarioa zen, hau da, ez zeukan izaera popularrik.Mota askotariko elementuak erabiltzen zituen euskalki desberdinak, arkaismoak, localismosk... Lauaxeta euskal nazio bat modu baketsu batean eta kulturaren bitartez sortzearen aldekoa zen. Askotan arrazoiaren bitartez justizia defendatseaz idazten zuen. Berak Euskadi hezi eta kultu bat nahi zuen, jendea hezi behar zela zioen, ez zituela nazionalista ezjakinak nahi.

    1930ean lehenengo saria irabazi zuen Euskal Olerki Egunean bere poema Maitale kutunarekin. Sari honek bultzatuta, hurrengo urtean bere lehenengo poema liburua argitaratu zuen Bide barrijak. Estetika berri baten agerpena zen. Lauaxetak modernitatea euskaraz eman nahi izan zuen, Europan zehar zegoena. Hantxe dira haren iturriak: Frantziako erromantikoak eta sinbolistak maite zituen,baina poeta Espainolak ere irakurtzen zituen Miguel de Unamuno eta Juan Ramón Jiménez, besteak beste.Bere lan honetan gaiak eta hizkuntza, batuta, berritu nahi zituen. Literatur hizkuntza berria nahi zuen, erromantizismotik urruntzen zena eta modernismoaren topikoak erabiliko zituena. Baina baita gai berriak ere: maitasuna, existentzialismoa, heriotzaren beldurra, poesiaren ahalmen soziala...

      1935ean, Arrats Beran poema liburua argitaratu zuen eta poeta egin baten trazak erakusten zituen. Garai hartan, olerkigintza herrikoiaren alde egiten zen Euskal Herrian.Giro hartan, Lauaxetak herri poesiaren inguruan moldatu zuen liburuaren zatirik garrantzitsuena, eta poesia errazago baten alde eginaz herri pertsonaiengan oinarrituriko baladak, erromantzeak eta irri kantak osatu zituen. Heriotzarem gaia ere azalfu zen honetan, baian beste modu batean,maitasunaren bidez heriotza gainditu daitekeela azalduz.

     Lauaxetak, antzerkigintza ere landu zuen. Garai horretan abertzaleek Euskal abertzaletasun hazia ereiteko tresna egokitzat hartzen zuten antzerkia,horregatik ideia zabaltzeko eta euskara hedatzeko erabili zuten.

Helburu horiekin idatzi zituen Lauaxetak ezagutzen diren antzerki lanak. Bi berak asmaturikoak dira eta beste bi beste hizkuntzatatik itzuliak. Bosgarren bat, galdu egin da. Lehenengo biak, Asarre aldija eta Epaiya, lan laburrak dira, ikuslearengan irria sortzeko eginak. Beste biak sakonagoak dira. Balbeak, Maeterlinck idazle belgiarraren lanak, sinbolismoaren oinarrietan sartzeko aukera emateaz gain, bere literatur hiztegia aberastu zion. Hausnarketa ederra egin zuen Lauaxetak lan hau itzultzerakoan.

Besteak, Iru gudari, Manu de la Sotaren lanak, Lauaxetaren kezka abertzaleei erantzuten zien. Honen gaiak barru-barrutik hunkitu zuen eta euskal abertzale batzuen fusilamenduaz hitz egiten zuen.